సెనగ నోమును భక్తితో గనులలరగ
శాస్త్ర విధులను దప్పక శ్రద్ధ తోడ
నోచి పొందితి గష్టముల్ నూతనముగ
చిన్ని కొమరుడు మరణించ సెనగ వలన
సెనగ నోమును భక్తితో గనులలరగ
శాస్త్ర విధులను దప్పక శ్రద్ధ తోడ
నోచి పొందితి గష్టముల్ నూతనముగ
చిన్ని కొమరుడు మరణించ సెనగ వలన
చింతను బొందుదా మీగుల జీవిత మెట్లుగ నీడ్తునంచికన్
సుంతయు బ్రేమలేని పతిజూచి సతీమణి,పొందు మోదమున్
వంతలు లేక జీవితము బాగుగ సాగుట కారణంబుగా
చింతలు లేక యుండుటయ శ్రేయము పృధ్విని నెల్లవారికిన్
అన్య కాంతలు గోరిన నైచ్ఛికంపు
ప్రేమ లేనిమగని జూచి భామ మురియు
దనకు తోడుగా దనభర్త మనగ వలయు
ననుచు గోరుకొందురుగద యతివలెపుడు
అరమరి కల్ గనంగకను నర్హత కానటువంటి వారికిన్
విరివిగ నిచ్చుచుంటివిల వేలకువేలు వరంబు లొక్కెడన్
ఖరులగు వారలెప్పుడును ఖర్కశ వృత్తిని జేటు జేతురే
వరములనిచ్చి దుష్టులకు వాసిగ డించితి వెట్లు శంకరా!
ధరగజాసురునకు దయ వరమునిచ్చి
ప్రాణ హానికి గుఱియయి భయప డితివి
యేమి ఫలితము గలిగెను నేమి నీకు
వరములిడి దుష్టులకు శివ వాసిగంటె
సులువగు మార్గము సుగతికి
తెలిపిరి మనగురువుగారు తీయటి కబురున్
కలగా భావించక విను
తొలగు నఘము హుండినిడిన దోచిన సొమ్ముల్
దురితము లెల్లబోవుగద దోచిన సొమ్ముల వేయ హుండిలో
నరయుము గొంతపాపమది యాక్షణమందున బోవు నిక్కమే
యిరవుగ మంచికార్యమున కిచ్చుచు ఖర్చునుబెట్టగల్గుటన్
కరమును సంతసించుచును గాంక్షలుదీరగ బుణ్యమబ్బుటే
కాంతుని రూపమందలరి కాంతయహల్యను జేరునింద్రునిన్
సంతస మొప్పగా గలిసి సర్వసు ఖంబులు బొందనంతలో
కాంతుని గాంచినన్ మొగము గాంతులు దప్పెగళావిహీనమై
వింతగ నిట్లుమాయవడి వేడుక జేయుట పాపమే కదా
కాంతకు తళతళ మెఱసెను
కాంతుని గనినంత మొగము కాంతులు,దప్పెన్
గాంతులు మొగమున భామకు
కాంతుడు పరదార గమన కాముకుడౌటన్
మక్కికి మక్కిగా దొలక మార్చుచు జెక్కగ బొమ్మగాను,నా
చెక్కిన బొమ్మ చిత్రముగ జేసెను నాట్యము నెల్ల వీధులన్
జక్కగ పూర్వకాలమున సర్వులు సంతస మొందగా,పురిన్
జెక్కిన బొమ్మలన్ కదిపి చేతనరీతిని ద్రిప్పుచుందురే
తోలు బొమ్మ జెక్క తోపిక తోలుతో
చెక్కి నట్టి బొమ్మ సేసె నటన
పూర్వ కాల మందు పర్వదినములలో
గ్రామ గ్రామ మందు కద్దు సుమ్ము
భాజను డౌను నిక్కముగ బాపపు కూపము జేరుదప్పకన్
బూజల రోయునాస్తికుడె,పొందును మోక్షము నిశ్చయమ్ముగన్
బూజలు భక్తితో నెవరు పూనిక తోడను జేతురో,యికన్
నాజగదీశు నామమును నార్తిని గానము జేయువారలున్
పూజించుటకును బదులుగ
పూజించెడు వారుభువిని మూర్ఖులె యనుచున్
నాజన్మము రిపుడౌచును
పూజల నిరసించు వాడె మోక్షము నందున్
విను శచీదేవియేగద విమల చరిత!
యింద్రసతి, భానుమతి మ్రొక్కె నెల్లరకును
దనదు పెండ్లికి మోదాన తరలి వచ్చు
దేశ దేశాల ప్రభువులు,తెరువరులకు
చంద్రుని బింబమున్ వలెను జక్కటి రూపుననుండునామెయే
యింద్రునిభార్య,భానుమతి యెల్లరకుంబ్రణమిల్లె భక్తితోన్
నింద్ర సమాన తేజులగు హైందవరాజుల రాకతోనొగిన్
చంద్రముఖారవిందయయి సంతస మప్పుడు పిక్కటీల్లగన్
ఎదుటన పాము జూసిన నరేంద్రుడు భీతిని నొక్కసారిగా
నెదకు భయంబు గల్గుట నహెచ్చుగ రక్తము పాఱుచుండుటన్
గదలగ రక్తనాళములు గ్రక్కున నుబ్బుచు దేహమంతటన్
గదలగ లేనివాడు వడిగం బరువెత్తుట చోద్యమెట్లగున్
కోడిని గోడిమ్రింగె గనుగొన్న జనుల్ సహజమ్మటందురే
చూడగ నిట్టులే ధరను జోద్యము లెన్నియొ జర్గుచుండు,నే
నాడొవచించె గా మనకు నైతిక గుర్వులు వీరబ్రహ్మమున్
బాడియ నంగ గానమిక వ్యర్ధుల రాజ్యము సాగునీ ధరన్
గ్రద్ద యొక్కటి ధరదిరు గాడునట్టి
కోడినిన్ మ్రింగె,నొకకోడి సూడజనులు
గ్రుడ్లు వెట్టెను దెల్లటి రంగు గలవి
మెఱయు చున్నవి దళదళ మెఱుపు తోడ
మందర పర్వతంబిడెను మాన్యత నొప్పగ నమృతంబునున్
నందఱి దేవతాళికిని నాయతరీతిని నంచుబల్కుచున్
నందఱి కన్నియిచ్చి,దనుహర్షము నొందగ నీయకుండగా
మందరపర్వతము నొకమానిని నింద యొనర్చె గిన్కతోన్
కందుకము వోలె నుండును
మందరపర్వతము,నొక్కమానిని దిట్టెన్
నందఱు నుండగ సభలో
మందుడు మూర్ఖుడు నగునొక మంత్రిని బాధన్
అమ్మా ఉషా!
తల్లి దండ్రుల గారాబు తనయ వగుచు
ముద్ద మందార పుష్పమై ముద్దులొలుకు
బాల! కుడిచేయి చిటికెన వ్రేలు నిచ్చి
యధిక సుఖమును బొందుమా హవిషుతోడ
పుట్టినింటనుమెలగిననట్లుగానె
మెట్టినింటనుగూడనుమెలగుమమ్మ
యాదిదంపతిసములగునత్తమామ
లాదరించుమునిరతముహర్షమొదవ
అమ్మనాన్నలవిడిచియునరుగుదేర
బెంగయుండునునిజమది బేల!నీకు
అత్తలోనన జూచినయమ్మనికను
బాధయుండదుగదనీకుపచ్చినిజము
మాన వత్త్వంబు తోడను మసలు కొనుచు
మానినుల యందగుచు దల మానికముగ
పిల్ల పాపల తోడన చల్ల గాను
నిండు నూరేళ్ళు బ్రదుకుమా నెమ్మనమున
సకల శుభములు గలిగించు శంకరుండు
నాయు రారోగ్య సంపద లన్ని యిచ్చి
కంటికిని రె ప్ప యట్లయి కాచు గాత !
ఎల్ల వేళల మిమ్ముల చల్ల గాను .
రచన::పోచిరాజు సుబ్బారావు
హైదరాబాదు
నెత్తురటంచు ద్రాగె నొక నీరజలోచన స్వచ్ఛనీరమున్
నెత్తురు ద్రాగగోరుచును నీరముద్రాగెను జిత్రమయ్యెడిన్
చిత్తము నందు జూడగను జిత్రమ యాయెను రాక్షసాంగనౌ
మత్తున నుండుచున్ నటుల మార్చుచు ద్రాగెను దైవమోపెడున్
పూర్వ జన్మము రాకాసి భూత మేమొ
కళ్ళు కామెర్లుగ్రమ్మగ గానబడక
నీరమునుద్రాగె జలజాక్షి నెత్తురనుచు
జన్మ ఫలితమ్ము గనిటుల జరిగెనిపుడు
అన్యుల వోలెం బలుకగ
మన్యంబున నుంటెయమల! మాన్యత లేమిన్
గన్యల గూరిచి యిట్లన
కన్యంగూడంగ దొలగు ఘన పాపమ్ముల్?
కన్యంగూడిన బాపముల్ దొలగిమోక్ష ప్రాప్తియౌ నందురే
కన్యంగూడిన వచ్చు గర్భము గదా కాదందురా మీరుభో
మన్యంబందున నుండు వారల వలెన్ మాట్లాడన్యాయంబు నే?
కన్యంగోరుట ధర్మమారవి!యికన్ గౌరింగ భావింపుమా
వేకువ ఝామునన్ గుహను వీడుచు ముందుకు దూకెనొక్కటన్
మేకను గాంచి సింహమదె,మ్రింగునటంచుఱికెన్ భయమ్మునన్
నాకుల నాహరించుటను నాహరిణంబట యాపుచున్ వెసన్
భీకర మౌవిధంబుగను వేలకొ లందిగ నంగలేయుచున్
జడల మెకము దూకె సరగున ముందుకు
మేకనుగని,జడల మెకము వాఱె
వేట గాడు శరము వేవేగ సంధించ
భయము తోడ వడిగ వనికి యపుడు
మనము చలించగా నొకడు మాన్యత లేకను బల్కెనిట్లుగా
జనులకు రామరాజ్యమున సౌఖ్యము సుంతయు లేదులేదుపో
యనగను నమ్మువారలును,హర్షముజెందెడు వారలుందురా?
వినుముర రామరాజ్యమును బృధ్విని నాఃధ్రమునందు జూడుమా
రాముడే పోవలసి వచ్చె భామతోడ
దండకారణ్య వాసంపు తమము తోడ
రావణాసురి చేష్టలు రచ్చ యగుట
సౌఖ్యమేలేదు రామ రాజ్యమ్ము నందు
చూడగ లేమువారలను జూడ్కులకందరు చెల్మితోడయున్
వీడరు పెత్తనంబులను వేరుగ నుండుట కిచ్చగింతురే
వీడును వాడునున్ ననక పెంపగు గర్వము గల్గియుండుటన్
కోడలి కత్తయుంజెలిమి గూర్పగ బ్రహ్మకునైన సాధ్యమే
వీడని బంధమె యాయది
కోడలికత్తకును జెలిమి ,గూర్చునె యజుడున్
పోడిమిగల యాలక్ష్మికి
చేడియయౌ శారదాంబ చేరికయౌటన్
స్ధిరమౌ నీవని భక్తులెల్లరును నీసేవఃదగన్ జేయుచున్
హరినీవే శరణంచు వేడిరట,దైత్యశ్రేణి సద్భక్తితోన్
పరమాచార్యుని విష్ణునిన్ ముదము నింపారన్ నొగిన్బంచుమా
సురలున్బాటుగ వారలున్ నమృతమున్ జుఱ్ఱంగవేడెన్ వెసన్
అసుర బాధలు పడలేక భూసురులట
హరిని శరణమ్ము వేడిర, సురగణమ్ము
దేవలోకమ్ము పైబడి దేవతలను
బంది జేయగ విడిపించె భవుని హితుడు
కుపితుడు గాక యెప్పుడును గూర్మిని నెల్లరి మానసంబులన్
గపటము లేని పద్ధతిని గర్మఠు వోలెను జూరగొన్నచో
నపగత మత్సరంబునన నందఱి సేమముజూడగల్గునా
జపతపముల్ త్యజించి చను సాధకుడందును సద్గతిన్ వెసన్
అపవిత్రు డగును బృధివికి
జపతపములు విడుచువాడు,సద్గతినందున్
చపలత భావము వీడుచు
జపతపములు సేయునతడు శంకరు కృపచేన్
అవిడి కల్లంత దూరాన నాదిలక్ష్మి!
హైదరాబాదు గలదు,సింహళములోన
నమ్మ శాకంబరీదేవి యాశ్రితులకు
రక్షగా నుండె గొలువయి రమ్యముగను
భద్రుడు నామకుండొకడు భామరొ! వింటిరె? చిత్రమియ్యదిన్
రుద్రుడె యాసుయోధనుని గ్రూరముగావధియించె జూడుమా
రుద్రుడు నాబరంగుచును రౌద్రముతోడను నుండునట్టియా
భద్రపు రూపుడేసరగు వంధ్యుని జేసెను ధార్తరాష్ట్రునిన్
నిండు సభలోన ద్రౌపది నెగ్గు వడగ
గారణంబగు దుష్టుని కసిని,కాల
రుద్రుడె సుయోధనుని జంపె గ్రూరముగను
సబబ యయ్యది భార్యను సముదయింప
విడువకనుకరో నపుడమి
నడయాడుచు నొకరియొకరి నాహారించన్
గడపనువదలిచనకరా
బడిలేదని పంతులయ్య వలవల యేడ్చెన్
గడవం జాలక రోజులొక్కపరి యాకామారి బ్రార్ధించుచున్
బడియే లేదని పంతులయ్య గడుదౌర్భాగ్యుండు నై యేడ్చెరా
గడపన్ దాటగ వీలులేకయిక సాగన్ మార్గమేలేకనే
గడుసంసారమునీదగా నెఱుక లేకన్బాధనొందెన్ సుమా
కారాగారము నుండి వచ్చిన రమాకాతుండు సంతోషియై
యౌరాసత్కవి!యింతగా సులభమా యష్టావధానంబనన్
మీరల్ చూచుచు నుండ యిప్పుడ మఱిన్మేధావు లుప్పొంగగా
నారాకాధిపు పంచజేతును ననెన్ నష్టావ ధానమ్మునున్
రవి!విను బ్రతివారునునిల
నవధానంబును గఱపుట యచ్చెరువాయెన్
నవలో కించగ దెలిసెను
కవి యవధానమ్ము లింతగా సులభములా?
మాహేశ్వర దండకము.
(ప్రణీతము: పోచిరాజు కామేశ్వర రావు)
శ్రీకాళహస్తిత్రయోద్ధర్త! కాశీపురాధీశ! కైలాస సంవాస! శ్రీశైల సంచార! శ్రీకంఠ చిద్రూప! గౌరీమనోనాథ! గంగాధరా! చంద్ర మౌలీశ్వరా! శుద్ధ భస్మాంగ! కామారి! నాగేంద్ర హారా! త్రినేత్రా! మహాదేవ! దేవాలి సంభావ్య! నాట్యానురక్తా! హరా! నీ పదాబ్జమ్ము లెన్నండు నే వీడ నిత్యమ్ము నిన్నుంచి డెందమ్మునం దేను బూజింతు సద్భక్తిఁ బాపమ్ములం బాపి దేవేశ రక్షింపు నేత్రమ్ము లీయంగఁ గన్నప్పనుం బ్రోచితే ప్రీతి దక్షాధ్వరం బెల్లఁ గోపించి ధ్వంసమ్ము గావించితే పూని శాంతమ్ము రక్షించి తే పిమ్మటం బ్రీతి వేఁడంగ బ్రహ్మాదు లేతెంచి కారుణ్య మేపార లోకాలఁ బీడింపఁగా నప్పురామ్నాయముం గూల్చితే శంకరా యొక్క బాణమ్మునం బానముం జేసి హాలాహలం బెల్ల ముల్లోకముల్ గాచితే నీదు నామాలి నెన్నంగ శక్యంబె సౌరాష్ట్ర సోమేశ శ్రీశైల సన్మల్లికా ద్యర్జునా యయ్యవంతిన్ మహాకాళ నామేశ పుణ్యామరేశాన నోంకార నామేశ కేదార కేదార నామేశ యా ఢాకినిన్ భీమ నామేశ కాశీ పురం బందు విశ్వేశ మున్నీట నా నాశికన్ గౌత మేశా మహద్వైద్య నాథంపు విద్యా మహానాథ తద్ద్వారకన్ నాగ నామేశ రామేశ్వరం బందు రామేశ భాస్వద్ఘ నేలా పురం బందు ఘృష్ణేశ్వరా భక్త నందీశ్వరుం డింక భృంగీశ్వరుండుం ద్వదీ యాంఘ్రి యుగ్మంబు నిత్యంబు సేవించు భాగ్యంబునుం బొంది ధన్యాత్ములై రెంచ ఫాలమ్ముపైఁ గన్ను కంఠంబునం బాము గాత్రంబు నందెల్ల భస్మం బహో పుఱ్ఱెలే నీకు ముత్యాలు చిత్రాతి చిత్రంబు వేషంబు గాచంగ నాద్యంత హీనుండ వత్యంత కారుణ్య చిత్తుండవే నీకటాక్షంబుఁ దానొంది పేట్రేగి వే కాలె భస్మాఖ్య దైత్యుం డహో ద్రౌణినిం గాచితే నర్జునిం గాచితే ప్రీతి సర్వజ్ఞ శశ్వద్ద యాంభోధివే పంచవక్త్రా భవానీధవా విశ్వనాథా విరూపాక్ష విశ్వాత్మ భూతేశ రుద్రా విశాలాక్ష పింగాక్ష నిత్యమ్ము సద్భక్తి నిం గొల్చెదం గొల్చెదం గొల్చెదన్.
అనయము దౌడుతీయుచును నచ్చెరువందగ వెల్గునిచ్చుగా
దినమణి,యేడుగుఱ్ఱములు దిక్కునకొక్కటి పాఱె భీతితోన్
వనమున సింహమున్ గనగ బచ్చికమేయుచునొక్కసారిగా
దనువులు జల్దరించగను దద్దరివోవుచుభీషణాకృతిన్
దినమును నిచ్చును మనకిల
దినమణి, గుఱ్ఱములు బాఱె దిక్కునకొకటై
యనిలో శరముల ధాటికి
మనగం గాభయము గలిగి మలములు పారన్
ఆర్యులు నెంతజెప్పినను హద్దులు దాటుచు సంచరించి,నీ
భార్యను బ్రేమతోడగనువాడు నిజమ్ముగ భ్రష్టుడే యగున్
ధైర్యము గూడగట్టుకొని దేవరకొండ రమాపతీ!యికన్
క్రౌర్యుని శిక్షగూరిచిని గొందలమందక జింతజేయుమా
ఆర్యుల మాటవినక పర
భార్యను బ్రేమించువాడు భ్రష్టుండెయగున్
గ్రౌర్యమునిలవిడ నాడుచు
మర్యాదగ నుండునతడు మాన్యుడు పుడమిన్
అల్లా! యేమని జెప్పనోపుదును మాయాజాలమేయౌటయా
కల్లల్ వల్కెడు వాడె బల్లిదుడు వెన్కన్ నవ్వువాడాప్తుడౌ
కుళ్ళాయించక మంచిజేయుచు నికన్ గూర్పాసమేగానకన్
నుల్లంబంతట మంచి నింపుచు మఱిన్ నోర్పుంద గన్ జూడుమా
కల్ల లాడు వాడె బల్లిదుండు నిజము
మోసగాడె ముఖ్యు డీసు రభికి
కాల మహిమ యిదియ కలికాల మగుటన
వీరబ్రహ్మ ముడివె వివిధ గతులు
ఏమని జెప్పనొప్పుదును నిప్పటి పిల్లల మొండివైఖరుల్
దాముగ మార్పుజేయగను దల్లియుదండ్రియు నెంతజెప్పినన్
రాముని తండ్రి భీష్ముడనీ వ్రాసెనుధూర్జటి భారతమ్మునన్
సోముడు వ్రాసె పైవిధము చొప్పుననందఱు ఛీత్కరించగా
భామా! మతిచెడె? చెప్పుమ
రాముడు భీష్ముని కొడుకని వ్రాసెగవి దగన్
రాముని గూరిచి వ్రాసిన
నామహితాత్ముని సుమధుర యాఖ్య ను జెపుమా!
ముదములు గల్గు నెల్లరకు ,ముచ్చత గూర్చును మోము దమ్మిపై
పదుగురు మెచ్చు పద్యములవ్రాసిన,నేమి ఫలమ్ము సత్కవీ!
పదముల సొంపునుండకను బద్యములెన్నియు వ్రాయుచుండినన్
సదమల బుద్ధి నిచ్చెడుసుశబ్దపు పద్యమువ్రాయనొప్పగున్
ముదమును శాంతిని దృప్తిని
మృదువగు పదకో శములను మేదికి యీయన్
పదములు న్యాయమె యిటులన
పదుగురు మెచ్చెడి కవితల ఫలమేమి కవీ!
పోకిరి వాండ్రు కొందఱట భూమియె దద్దరి లంగగానొగిన్
గేకలు వేయుచున్ గీరుచు ఱక్కుచు నుండయత్తఱిన్
సాకులు జెప్పి తప్పుకొనుసజ్జనుడెల్లరు మెచ్చురీతిగన్
శోకిల డెంద మప్పుడు,నుసూరన బ్రాణము నొక్కమాటుగన్
మూకలు మూకలుగను దా
పేకాటను నాడుచుండీ భీకరముంగాన్
గేకలు వేయగ నేవో
సాకుల్ వచియించి తొలగు సజ్జను డెపుడున్
పడిగాపుల్ బడి రోడ్లమీదననె సంభావ్యంపు టుద్యోగమున్
నెడదన్ భక్తిని రక్తినిన్ నిలుపు నాయింపారు పోలీసులే
విడువండెవ్వరినైనగానిమఱి వేవేలంగ బ్రార్ధించనౌ
గడుగాఠిన్యమనస్కులౌదురుతెలంగాణా ప్రజల్ సూడగన్
దారి దోపిడి జేసెడువారి గురిచి
యక్కడక్కడ నిఘాల నందుబాటు
ననునిచితగుశిక్షవలన నయముజేయ
కఠిన చిత్తులుగద తెలంగాణ ప్రజలు
తగునని రాక్షసాధముడు ధారుణినంతయు జాపచుట్టి యా
సగరుల తోయమందుననె జయ్యన వేయ గబందిరూపునన్
జగములు సంతసించగను శ్యామను నుద్ధతి బైకితీయుటన్
సొగసున సాటిరావనుచు సూకరమున్ నుతియింత్రు సజ్జనుల్
పంది రూపము నెత్తుచు నందసుతుడు
వసుధ నెత్తిన కతనాన వార్ధి నుండి
సొగసునన్ మేటి వందురు సూకరమును
నంద గాడగును గదయా యాదవపతి
కలిగిన కోపభారమున గన్నులు నెఱ్ఱవియై కనంగ నా
కలియుగ దైవరూపుడగుగృష్ణుడు,రాజగు నాశిశుపాలు
తల నఱుకంగ గాంచి బహుధా స్తుతకార్యమటంచు మెచ్చిరే
యిలనున రాజులందఱును నెంతయొ సంతస మొంది రయ్యెడన్